Duygusal Yeme Bozukluğu Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Evital -

Duygusal yeme bozukluğu insanların öfke, stres, kaygı gibi olumsuz duyguların veya mutluluk, heyecan gibi olumlu duyguların etkisiyle yeme alışkanlıklarında meydana gelen değişimi ifade etmektedir. Emosyonel uyarıların yeme değişikliklerine sebep olduğu uzun yıllardır kabul gören bir görüştür. Özellikle olumsuz duygu içerisinde bulunan insanlar duygularla başa çıkma yöntemi olarak yemek yemeye yönelmektedirler. Bireylerin ihtiyaç duyulandan fazla ve anormal besin almalarına sebep olan bu durum başlangıçta psikolojik etkilerle açığa çıksa da insanda oluşturduğu değişim psikolojik belirtilerle sınırlı kalmamaktadır. Kontrolsüz yemeye bağlı olarak hiperkolesterolemi, diyabet, kilo artışı ve ilerleyen dönemlerde obezite gibi hastalıklar meydana gelebilmektedir.

Duygusal Yeme Bozukluğu Nedir?

Duygusal yeme bozukluğu duyguların tesiri altında iken normalden ve ihtiyaçtan fazla yemek yeme, bu durumu kontrol edememe halidir. Bu yeme bozukluğu sıklıkla öfke, endişe, kaygı, stres gibi olumsuz duygularla tetiklenirken, mutluluk duygusu anında iken de ortaya çıkabilmektedir. Bu kontrolsüz yeme belli bir duygunun etkisiyle açığa çıktığı için duygusal yeme olarak adlandırılmaktadır. Yemek yeme ve negatif duygu durum arasındaki mekanizma şuna dayanmaktadır: Olumsuz duygular altındayken vücutta meydana gelen fizyolojik olaylar besin alımı sonrasında oluşan tokluk hissiyle benzerlik gösterdiği için olumsuz hallerde iştah kesilmekte ve besin alımı kısıtlanmaktadır. Emosyonel yeme bozukluğunda ise bu mekanizma işlevsiz hale gelmiş ve olumsuz psikolojik uyaranların karşısında yemek yeme isteğinde artış meydana gelmiştir. Olumsuz durum ve psikolojik hallerle beraber açığa çıkan aşırı besin alımı tepkisinin obeziteye sahip olanlarda, kadınlarda, diyet yapanlarda daha fazla bulunduğu yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. Bu çalışmalar duygu durumu ile yemek tüketim miktarı arasındaki ilişkinin büyük oranda kişisel özelliklere bağlı olduğu tezini savunmaktadır. Bu kişiler olaylar ve durumlar karşısındaki psikoloji değişimleri üzerinde kontrol sağlayamamakta ve yemek yemeyi bir başa çıkma yöntemi olarak görmektedirler. Duygusal yeme bozukluğu genel olarak genetik etkenler, çevresel faktörler, hormonal dalgalanmalar, kültürel etkenler, iştah gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.

Duygusal Yeme Bozukluğu Belirtileri

Duygusal yeme bozukluğuna sahip kişilerin açlık durumu normal fizyolojik açlık sürecinden farklıdır. Duygusal yeme bozukluğuna sahip kişilerde şu gibi belirtilere rastlanmaktadır:

  • Ani yeme krizleri: Duygusal yeme bozukluğuna sahip kişilerin açlığa toleransı düşüktür ve bu kişilerde açlık anlarında özellikle karbonhidrat ağırlıklı gıdalara yönelim gözlenir. Bu kişiler ani acıkırlar ve doygunluk hissine geç ulaşırlar.
  • Duygusal uyaranların varlığında yemek yeme isteği: Stres, endişe, kaygı, öfke, can sıkıntısı gibi durumlarda kişinin besin alma isteğinde artış meydana gelmektedir.
  • Çaresizlik ve sıkışmışlık hissi: Duygusal yeme bozukluğuna sahip kişiler genellikle içinde bulundukları durumun farkındadırlar ve duygulara bağlı yeme isteği artışını engelleyemedikleri için çaresiz ve kaygılı hissederler.
  • Duygusal bağımlılık: Yiyeceklerle kurulan bir bağ mevcuttur. Bu kişiler yemek yediklerinde psikolojik olarak rahatladıklarını hissederler.
  • Kilo artışı: Duygusal yeme bozukluğuna sahip kişiler kontrolsüz yemek yeme davranışına sahip oldukları için zamanla kilo problemleriyle karşı karşıya kalırlar.

Duygusal Yeme Bozukluğu Nedenleri

Duygusal yeme bozukluğu sıklıkla kişinin kişisel psikolojik özelliklerine bağlı olsa da hayat tecrübeleri ve genetik faktörler de bu rahatsızlığının görülmesinde etkili olabilmektedir. “Duygusal yeme bozukluğu neden olur?” sorusuna verilebilecek cevaplar arasında şunlar yer almaktadır:

  • Bireyin üstlendiği sorumlulukların ağırlığı,
  • Kadın cinsiyet,
  • Beslenme alışkanlıkları,
  • Kendini değersiz hissetmek,
  • Çocukluk çağında yaşanan travmalar,
  • Hormonal dalgalanmalar,
  • Genetik faktörler,
  • Sorunlu ergenlik çağı,
  • Sosyo-ekonomik düzey,
  • Diyetisyene danışmaksızın kontrolsüz ve bilinçsiz diyet yapma
  • Zayıf psikolojik otokontrol.

Duygusal Yeme Bozukluğu Döngüsü

Duygusal yeme bireyin fizyolojik bir açlık yaşamamasına rağmen psikolojik faktörlerden dolayı açlık hissetmesi ve besin alımına yönelmesidir. Kişi zamanla bu yeme biçimini çok sık tekrarlayarak kötü duygularla başa çıkma yöntemi olarak kullanmaktadır. Yapılan çalışmalar duygusal yemenin olumsuz hisler karşısında tetiklenmekten dolayı açığa çıkmadığını daha ziyade bir duygu düzenleme aracı olarak kullanıldığını ortaya koymaktadır. Yemek yiyerek olumsuz duyguların etkilerinin hafiflediğini ve kendisinin de rahatladığını düşünen kişi her olumsuz duyguda bu davranışı tekrarlayarak bu olayı bir döngü haline getirmektedir. Fakat bu yöntem duygularla başa çıkmayı sağlamadığı gibi kişinin fizyolojik olarak sağlıksız bir hale gelmesine de sebep olmaktadır.

Duygusal Yeme Bozukluğu Ne Kadar Sıklıkta Görülür?

Negatif duygular karşısında artış gösteren yeme isteği olarak tanımlanan duygusal yeme, kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülmektedir. Yeme bozuklukları arasında en fazla görülme sıklığına sahip olan tıkınırcasına yeme bozukluğu iken en az görülen ise anoreksiya nervozadır. Duygusal yemeye ise diğer bozukluklara oranla orta sıklıkta rastlanmaktadır.

Duygusal Yeme Bozukluğu Kimlerde ve Hangi Yaş Aralığında Görülür?

Duygusal yeme bozukluğunun görülme sıklığı ergenlerde erişkinlere göre oldukça fazladır. Genç kadınlarda ise bulimia nervoza ve diğer yeme bozuklukları dahil olmak üzere duygusal yeme bozukluğuna erkeklere oranla daha sık rastlanır.

Duygusal Yeme ile Nasıl Baş Edebilirim?

Duygusal yeme ile baş edebilmek için öncelikle duygusal kontrolü sağlamak gerekir. Duygusal yeme ile baş edebilmek için yapılabilecekler şunlardır:

  • Duygusal yeme bozukluğu hastalığı ile mücadele edebilmek için öncelikle bu davranışı tetikleyen durum ve olaylar tespit edilmelidir. Daha sonra bu duyguların neden yeme isteğini arttırdığı yönünde sorgulama yapılmalı ve kişi kendini öz eleştiriye maruz bırakmalı, bu durumla yüzleşmelidir.
  • Kişi duygularını yönetebilmek için girişimlerde bulunmalı, gerekli durumlarda psikologtan destek almalıdır. Duygular kişiyi değil, kişi duyguları yönetmelidir.
  • Kişi kitap okuma, yüzme, yürüyüş yapma gibi hobiler edinmeli sıkıntılı hissettiği zamanlarda bu hobileriyle meşgul olmalıdır. Evcil hayvan sahiplenmenin de duygusal yeme üzerine önleyici bir etki sağladığı bilinmektedir.
  • Kişinin psikolojik olarak güçlü olmasının yolu beden sağlığının iyi olması ile bağlantılıdır. Sürekli hastalıklarla mücadele eden birinin psikolojisinin iyi ve sağlam olması beklenemez. Bu yüzden duygusal yeme davranışına sahip olan kişiler beden sağlıklarına dikkat etmeli; durağan bir hayata sahiplerse bunu değiştirmeli, uyku düzenini ve kalitesini ayarlamalı, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemelidirler. Egzersiz yapmanın hem fizyolojik sağlık hem de ruhsal sağlık yönünden bir rahatlamaya yol açtığı çalışmalarla kanıtlanmıştır.

Duygusal Yeme Bozukluk Tedavisi

Duygusal yeme bozukluğu tedavi edilebilir bir durumdur. Duygusal yemenin tedavisinde öncelik kişinin bu konuda eğitilmesidir. Tedavi amacıyla verilen eğitimler hem diğer yeme bozuklukları hem de duygusal yeme üzerinde etkili olmakta ve bu bireyleri sağlıklı bir yaşam biçimine yönlendirmektedir. Duygusal yeme bozukluğunun tedavisinde kullanılan diğer yöntemler ise şunlardır:

  • Mindfulness Temelli Müdahaleler: Mindfulness meditasyonu adı verilen yöntem ile duygusal yeme bozukluğu tedavi edilebilmektedir. Bu yöntem gerçekleşenleri fark etmek ve fark edilenleri de yargısız kabullenmek temeline dayanmaktadır. Bu metot hem tıkınırcasına yeme üzerinde hem de duygusal yeme üzerinde etkili olmaktadır.
  • Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT): Bu yöntem ile duygusal yeme döngüsünü kırmak amacıyla duygusal yemeye yol açan düşünce ve duygulara karşı kişiye farkındalık kazandırılmaya çalışılır.
  • Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Bu tedavi yöntemi hem bilişler hem de davranışlar üzerine odaklanarak duygusal yemeyi düzeltmeyi amaçlar.
  • Diyalektik Davranış Terapisi (DDT): Bu tedavi modeli ile kişilere duygu kontrolünü sağlamaya yönelik beceriler kazandırılmaya çalışılır.

Yeme bozuklukları kişi tarafından her ne kadar reddedilse de psikolojik temelli davranışlardır. bu yüzden yeme bozukluğu tanısı psikolog veya ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı tarafından konulur. Bu profesyonellerin uygulayacağı duygusal yeme bozukluğu testi ile kişinin duygusal yeme rahatsızlığına sahip olup olmadığı tespit edilir. Eğer siz de duygularla bağlantılı bir yeme davranışı sergilediğinizi düşünüyor iseniz en yakın sağlık kuruluşlarına başvurarak gerekli bilgileri alabilir bu alışkanlık temelli davranışınızın önüne geçebilirsiniz.

Kaynakça:

  1. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2428672
  2. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/109770
  3. https://web.archive.org/web/20190501070333id_/https://dergipark.org.tr/download/article-file/356369
  4. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/435691