FOMO Nedir? | Eczacıbaşı Evital

FOMO Nedir? | Eczacıbaşı Evital

FOMO 2004 yılında ortaya atılmış olan fırsatları kaçırma korkusu olarak açıklanmış psikolojik bir rahatsızlıktır. Sosyal medyayla sorunlu bağlar geliştiren kişilerde görülür. Sosyal medyanın gündelik hayata etkisinin artmasıyla etkilenen kişilerin sayısında ciddi bir artış yaşanmıştır. Kişiler internet ile bağlantısının kesilmesi ile bazı fırsatlardan mahrum kalacağı hissi yaşaması şeklinde ifade edilebilir. “FOMA ne demek, FOMO nedir?” soruları akıllara gelebilir. FOMO isimlendirmesi “Fear Of Missing Out” ifadesinin baş harfleri kullanılarak elde edilmiştir. Fomo açılımı olayları kaçırma korkusu olarak Türkçeye çevrilebilir. Gelişmelerden, bağlantıda olanların sahip olacağı bazı ayrıcalıklardan mahrum kalma korkusudur. Kişiler başkalarının yaptıklarını sürekli olarak bilme ihtiyacı duyar.

FOMO Neden Ortaya Çıkar?

Aile hayatında problemler yaşayan özellikle ergenlik çağındaki çocuklar internet ve sosyal medya ile sorunlu bir bağ geliştirebilir. Aile içi şiddetin görüldüğü evlerde şiddete maruz kalan bireyler, çeşitli sebeplerle depresyonla mücadele eden kişiler sosyal mecralarda daha fazla vakit geçirme eğilimi gösterebilmektedir. Yapılan çalışmalar da yalnızlık, anksiyete ve depresyon olgularına sahip, gündelik hayatta sosyal ilişkiler kurmakta zorlanan kişilerin internet ortamını kendilerini daha rahat ifade edebildikleri için tercih ettiklerini gösterir.

Sosyal medya araçları sayesinde yalnızlık hissinden kurtulan, insanlarla irtibat kuran bireyde beyindeki ödül mekanizması devreye girerek serotonin salgılanmasını sağlar. Bu mekanizma zamanla bu kişilerde bir tür bağımlılık gelişmesine yol açabilir. Travmatik olaylar da FOMO sendromunun gelişmesini tetikleyebilir.

FOMO’nun Psikolojisi

FOMO hastalığı internet ve sosyal ağlardan uzaklaşıldığında stres ve kaygı durumunun oluşmasına yol açar. Kişiler sosyal ortamlara girmekten çekinir, yalnızlık duygusuyla baş başa kalır. Bağlantının kopması veya engellenmesi halinde uyuşturucu bağımlılığında görülen yoksunluk sendromuna benzer davranışlar gözlenir. FOMO yaşandığı sırada ek olarak anksiyete, stres, dikkat eksikliği gibi farklı psikolojik sorunlar da görülebilir. Kişinin sosyal medyadaki durum ve kişilerle çok fazla bağ kurması sonucunda yeme bozukluğu, uyku sorunları, iş veriminde düşme ve araba sürmek gibi dikkat gerektiren becerilerde zorlanma gibi durumlar ortaya çıkabilir. FOMO kişinin kendini diğer insanlarla karşılaştırma, yetersizlik hissi, öz benlik duygusunda bozulmalar yaşanmasını tetikleyebilir.

FOMO’nun Belirtileri

FOMO başlarda dış gözlem ile anlaşılmayabilir. Asosyal davranışlar, takıntılar şeklinde algılanması kaçınılmazdır. FOMO belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

  • Bağlantının kopması kişileri tedirgin ve öfkeli yaptığından yanlarında şarj ekipmanları taşımaya özen gösterirler.
  • Sosyal medya platformlarını, hisse senetlerini veya sendromun baskın olduğu internet ağını sık sık kontrol ederler.
  • Sosyal ağlardan uzak kalma korkusuyla sosyal etkinlik ve ortamlara dahil olmaktan kaçınırlar.
  • Yaptıkları sözlü, yazılı ve görsel paylaşımların beğenilmemesi, ilgi çekmemesi yetersizlik hissine yol açar.
  • Fırsatları kaçırma korkusuyla daha uzun süre uyanık kalmaya çalışırlar, uyku problemleri yaşarlar.
  • Bulundukları yer ve durumlardan zevk almakta zorlanırlar.
  • Sürekli bir şeylere geç kalmış, bilgileri kaçırmış gibi hissettiklerinden stresli ve kaygılıdırlar.

FOMO ile Başa Çıkma Yolları

FOMO’nun tedavi edilebilmesi için öncelikle kişinin durumun farkında olması ve mevcut halinden rahatsız olması gereklidir. Kişi içinde bulunduğu hali normal karşılaması tedavi için değişiklikler yapmasını zorlaştırır. Kişinin kendine sınırlar koyması, ulaşılabilir hedeflerle internet kullanımını hayatını iyiye götürecek şekilde düzenlemesi ilk adım olabilir. İnternet kullanımında detoks uygulanması, kısa süreler de olsa tümüyle kullanıma son verilmesi etkili bir çözümdür. Semptomlar genellikle geçici olduğu için dikkatin farklı uğraşlara yöneltilmesi, yeni hobilerin edinilmesi tedaviye yardımcıdır. Kişinin sosyal etkinliklere katılımının artması, sosyal ilişkilerini geliştirmesi önemlidir. Bağımlılığın kişinin kendini kontrol edebileceğinin daha üzerinde olduğu vakalarda profesyonel psikolojik yardım alması daha doğru olacaktır. Bazı vakalarda ilaç kullanımı tercih edilebilir.

FOMO ve Sosyal Medyanın FOMO Üzerine Etkileri

Gündelik hayatta sosyal medya kullanımın artışıyla birlikte FOMO vakalarında artış yaşanmıştır. Sosyal medyanın oluşturduğu yapay dünya özellikle gençleri daha da içine çekebilir. Gerçek hayatta arkadaş bulmakta, sosyal ilişkiler geliştirmekte zorlanan, kalabalık ortam fobisi olan kişiler için arkadaşlık ihtiyacını gidermede sosyal medya ilk tercih halini alabilir. Bu durum normal kullanımda insan ilişkilerini iyi yönde etkiler ancak zamanla kişinin gerçek kişilerle kurduğu iletişimi en aza indirmesi FOMO’nun başlangıç sinyalleri olabilir. Sosyal medyada geçirilen zamanın kısıtlanması FOMO için bir önlemdir. Sosyal medya ile kurulan ilişkinin normal hayatın önüne geçmemesine dikkat edilmelidir.

FOMO’nun Neden Olduğu Sorunlar

FOMO kişinin gitgide normal hayattan kopmasına ailesiyle dahi iletişimi koparmasına neden olabilir. Kişiler sürekli bir şeylerin kontrolünü kaybediyormuş hissi duyar. Stresli ve tedirgindirler. Sürekli olarak internet sitelerini kontrol ederler. Bu dürtüleri yüzünden araç sürmek gibi dikkat isteyen faaliyetler sırasında dikkatleri dağılabilir.Bu durum trafik ve iş kazalarına yol açmaktadır. Sürekli sosyal medya paylaşımları yaptıkları için gerekli olmayan alışverişler yapmaya başlayabilirler. Bu durum kişiyi ve ailesini maddi olarak zora sokabilir. Kişinin hayattan soyutlanması ailesi ve çocuklarına yeterli ilgi ve bakım vermesinin önüne geçer. FOMO sendromu beraberinde anksiyete, depresyon gibi psikolojik rahatsızlıkları getirebilir. İnternetten uzak kaldığında kişi yoksunluk sendromu belirtileri gösterir. Sinirli ve gergin bir ruh haline bürünür. Mutsuzluktan zevk alma hastalığı olarak isimlendirilen kişinin hiçbir şeyden zevk almaması veya diğer insanların yaşadığı kötü durumlardan mutlu olması gibi bir ruh hali ortaya çıkabilir.

FOMO’nun Hayattaki Yansımaları

FOMO farklı şekillerde kendini gösterebilir. Sosyal medya bağımlılığı şeklinde olabileceği gibi kripto para veya borsa özelinde de gelişim gösterebilir. FOMO’nun insanlar arasında giderek yaygınlaşması toplumsal hayatı da etkiler. İnsanlar arasındaki sosyal etkileşim azalmakta, insanlar iletişim kurmak için daha çok sosyal mecraları tercih etmektedir. Yalnızlık sendromu toplumda daha sık karşılaşılmaya başlamıştır.

FOMO sosyal hayatı etkileyen çeşitli alanlarda da etkilidir. Örneğin insanların vaktinin çoğunu sosyal medyada geçirdiğini fark eden reklam şirketleri reklamlarını daha çok internet üzerinden yayınlamaktadır. Hazırlanan reklamlar sosyal medya kullanıcılarını hedefleyecek şekilde kurgulanmaya başlamıştır. Ürün tanıtımları için de etkileşimi yüksek sosyal medya hesapları tercih edilmektedir.

FOMO Örnekleri

FOMO pek çok alanda gözlenebilir. En sık rastlanan şekli sosyal medya bağımlılığı olarak gözlenen durumdur. Bu tip FOMO’da kişiler sosyal medyada sürekli aktiftir ve sürekli diğer kişilerin paylaşımlarını kontrol etme eğilimindedirler. Yatırım ve kripto paralar ile uğraşan kişilerde de sürekli piyasayı kontrol etme dürtüsü şeklinde gözlenebilir. Borsa ile ilgili FOMO geliştiren kişilerde kontrol sağlayamadıklarında maddi kayıp yaşayacakları, kar sağlayabilecekleri fırsatları kaçıracakları korkusu taşırlar.

FOMO’yu Anlamak ve Önlemek

FOMO farkındalığı öncelikle kişinin durumu fark etmesiyle önlenebilir. Ancak bazı kişilerde bu farkındalık oluşmaz ve bu durumu normal algılayabilirler. Özellikle ergenlik dönemindeki çocuklar bu ayrımı yapmakta zorlanır. Arkadaş çevresi, eğitimciler ve ebeveynleri tarafından durumun fark edilmesi önemlidir. Bağımlılık durumu ilerlemeden fark edildiğinde daha hızlı şekilde kurtulmak mümkündür. Aile çocukta bu tarz bir sorun gözlemlediğinde sosyal etkinliklere yönlendirerek bu sorunun etkisini hafifletilmesi sağlanır. Spor ve sanat faaliyetleri gibi hobilerle ilgilenmesi sağlanarak sosyal yönü geliştirilebilir.

FOMO depresyon, anksiyete, stres gibi durumlarla birlikte görülür. Depresyon bazı durumlarda kişinin toplumdan tamamen kopması, kişinin kendine zarar vermesi gibi kötü durumlara yol açabilir. Bu açıdan da çevresindeki kişiler tarafından fark edilmesi hayati önem taşır. Kişinin psikolojik yardım alması için kendisi yönlendirilmelidir. Kendinizde ve çevrenizde bu tip bir sorun olduğundan şüpheleniyorsanız alanında uzman psikologlardan randevu alarak aklınızdaki soruları giderebilirsiniz.

Kaynakça:

  1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8283615/
  2. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1974110
  3. https://health.clevelandclinic.org/understanding-fomo
  4. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1943504
  5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7504117/