Medya Üzerinden Bağlanma Stilleri
Bir diziyi izlerken, bir roman okurken ya da bir oyundaki karakterle vakit geçirirken… Bir anda o karakteri kaybettiğimizde gerçek bir yas süreci yaşarız. Gözyaşlarımız dökülür, günlerce kendimize gelemeyiz, sosyal medyada benzer duyguları yaşayan insanlarla buluşuruz. Peki neden kurgusal bir karakterin ölümü bizi bu kadar derinden etkiler?
Parasosyal İlişkiler: Karakterlerle Kurduğumuz Tek Taraflı Bağ
Psikoloji literatüründe buna parasosyal ilişki denir. İlk olarak Horton & Wohl (1956) tarafından tanımlanan bu kavram, izleyicilerin medya figürleriyle kurdukları tek taraflı ama duygusal açıdan yoğun bağları ifade eder.
Yani, aslında karakter bizi hiç tanımasa da biz onunla:
- Güvenir,
- Dertleşir gibi hisseder,
- Onun hikâyesinden kendi hayatımıza dersler çıkarırız.
Bir arkadaşımızı kaybetmiş gibi hissetmemizin temelinde bu parasosyal bağ vardır.
Bağlanma Stilleri ve Medya Deneyimi
John Bowlby’nin (1969) bağlanma kuramı, çocuklukta bakım verenle kurulan ilişkinin hayat boyu tüm ilişkilerimize yansıdığını söyler.
- Güvenli bağlanan bireyler: Karakter kaybını üzüntüyle ama daha dengeli bir şekilde yaşar.
- Kaygılı bağlanan bireyler: Karaktere aşırı bağlanır, kayıpla birlikte yoğun yas ve boşluk duygusu hisseder.
- Kaçıngan bağlanan bireyler: Kayıplarını bastırma eğiliminde olsalar da içten içe etkilenirler.
Medya deneyimi, bu bağlanma stillerimizin bir “yansıma alanı” gibidir. Sevdiğimiz karakterler aslında bize güven, destek, aidiyet sunar. Onları kaybettiğimizde, kendi bağlanma yaralarımız da tetiklenir.
Neden Gerçek Gibi Hisseder?
- Empati: Beynimiz, karakterlerin duygularını taklit eden “ayna nöronlar” sayesinde gerçekmiş gibi tepki verir (Gallese, 2001).
- Zaman yatırımı: Yıllarca bir karakteri takip etmek, onunla “ortak bir yaşam” inşa etmek gibidir.
- Kimlik yansımaları: Karakterin yaşadıkları, çoğu zaman kendi hikâyemizden parçalar taşır.
- Topluluk etkisi: Sosyal medyada karakter kayıpları, ortak bir yas topluluğu yaratır (örneğin Game of Thrones, Behzat Ç., Avengers: Endgame).
Yasın Psikolojik Boyutu
Freud’un (1917) Mourning and Melancholia adlı eserinde belirttiği gibi, kayıp sadece bir kişiyi değil, aynı zamanda o kişiye yüklediğimiz anlamı da temsil eder. Sevilen bir karakterin kaybı da;
- Çocukluğumuz,
- Umutlarımız,
- Kendi bağlarımızla yüzleşme fırsatı sunar.
Bu yüzden kurgusal bir karakterin ölümü de gerçek kayıplar gibi yas sürecini tetikleyebilir.
Nasıl Baş Edebiliriz?
- Duyguları kabul et: Karakter kaybı için üzülmek abartı değil, çok insani bir deneyimdir.
- Paylaş: Arkadaşlarınla, online topluluklarla hislerini konuşmak yasın doğal akışını destekler.
- Kendi bağlarını fark et: Bu yas, senin bağlanma stilin hakkında ipuçları verebilir.
- Profesyonel destek: Kaybın sende çok güçlü duygular uyandırması, aslında geçmişten taşınan yaralara işaret ediyor olabilir.
Sonuç: Kurgu da Olsa Kaybın Adı Kayıptır
Sevilen bir karakteri kaybettiğimizde, yaşadığımız yas gerçektir. Çünkü zihin kurgu ile gerçeği aynı duygusal süreçlerden geçirir.
Bağlanma stillerimiz, bu süreci nasıl deneyimleyeceğimizi belirler.
Sen de duygularını keşfetmek ve bağlanma stilini anlamak istersen, Evital’de uzman psikolojik danışmanlarla görüşebilir, içsel yolculuğuna güvenle adım atabilirsin.
Kaynaklar
- Horton, D., & Wohl, R. R. (1956). Mass communication and para-social interaction: Observations on intimacy at a distance. Psychiatry, 19(3), 215–229.
- Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss. Basic Books.
- Gallese, V. (2001). The “shared manifold” hypothesis: From mirror neurons to empathy. Journal of Consciousness Studies.
- Freud, S. (1917). Mourning and Melancholia. Standard Edition.
