İsimleri çok duyulmayan ama etkisi büyük olan bu beslenme kaynaklı sağlık sorunlarını ne kadar tanıyorsunuz?
Sessiz ama yaygın sorunlar
Her gün sağlıklı beslenmeye çalışıyoruz ama bazı durumlar var ki; ne kadar dikkat edersek edelim, beden bize başka bir şey anlatıyor olabilir.
Bazı beslenme rahatsızlıkları sessizce ilerler; belirtileri belirsizdir, yaygınlığı yüksektir ancak adı sık duyulmaz.
Bu yazıda, toplumda sık görülen ama çoğu kişinin farkında bile olmadığı beş beslenme kaynaklı sağlık sorununu ele alıyoruz.
1. İnsülin Direnci
Fizyopatoloji:İnsülin, kan şekerini hücrelere taşıyan bir hormondur. İnsülin direnci geliştiğinde, kas, karaciğer ve yağ dokusu gibi hedef dokular bu hormona yeterince yanıt vermez. Sonuçta pankreas daha fazla ınsülin salgılamak zorunda kalır. Bu durum uzun vadede pankreas yükü artar, tükenmeye başlar ve Tip 2 diyabete giden süreç başlar.
Tanı Süreci:
- HOMA-IR skoru ile insülin direnci değerlendirilir.
- Açlık kan şekeri ve insülin düzeyleri birlikte yorumlanır.
- Bel çevresi, vücut kitle indeksi (VKİ) ve bel/kalça oranı değerlendirilir.
Beslenme Yaklaşımı:
- Rafine karbonhidratlardan kaçınılır.
- Lifli sebzeler ve kompleks karbonhidratlar önerilir.
- Sık ve dengeli öğünlerle kan şekeri dengesi sağlanır.
2. Laktoz İntoleransı
Fizyopatoloji:Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan bir şeker molekülüdür. Laktaz enzimi yetersiz olduğunda laktoz sindirilemez ve kalın bağırsağta fermantasyona uğrayarak gaz ve şişkinlik gibi semptomlara neden olur.
Tanı Süreci:
- Hidrojen nefes testi ile tanı konabilir.
- Günlük takip ve semptom analizi uygulanır.
Beslenme Yaklaşımı:
- Laktozsuz süt ürünleri veya bitkisel alternatifler tercih edilir.
- Yoğurt ve kefir gibi fermente ürünler daha iyi tolere edilebilir.
3. Gluten Hassasiyeti (Non-Çölyak)
Fizyopatoloji:Bağışlık sistem çölyaktaki gibi reaksiyon vermez ama gluten tüketimi sonrasında semptomlar ortaya çıkar. Fonksiyonel bağırsak sorunları ve düzensiz flora dengesizlikleri rol oynayabilir.
Tanı Süreci:
- Çölyak testleri negatiftir.
- Eliminasyon ve yeniden tanıtım diyeti uygulanır.
Beslenme Yaklaşımı:
- Glutensiz beslenme planı uygulanır.
- Lif dengesi korunur.
4. Non-alkolik Yağlı Karaciğer Hastalığı (NAFLD)
Fizyopatoloji:Karaciğerde yağ birikimi ile başlar. İlerledikçe inflamasyon (NASH) ve fibrozise kadar gidebilir. İnsülin direnci bu süreci tetikleyen ana mekanizmadır.
Tanı Süreci:
- ALT, AST düzeyleri kontrol edilir.
- Karaciğer ultrasonu, MR elastografi uygulanabilir.
Beslenme Yaklaşımı:
- Akdeniz tipi beslenme önerilir.
- Fruktoz ve işlenmiş gıdalar sınırlandırılır.
5. Sarkopeni
Fizyopatoloji:Kas dokusu yaşla birlikte kayba uğrar. Protein sentezinde azalma ve mitokondri fonksiyon bozukluğu süreci hızlandırır.
Tanı Süreci:
- DXA veya BIA ile kas kütlesi ölçülür.
- El dinamometresi ve yürüyüş testleri kullanılır.
Beslenme Yaklaşımı:
- Günlük protein ihtiyacı karşılanır.
- D vitamini, omega-3 ve direnç egzersizi desteklenir.
Belirsiz Belirtiler Göz Ardı Edilmemeli
Bu rahatsızlıklar genellikle "sessiz", ama etkileri derin olabilir. Enerji düşüklüğü, şişkinlik, odaklanma problemi gibi görünürde küçük belirtilerle başlar. Tanı, erken farkındalık ve bireye özel beslenme planlaması ile bu süreçler kontrol altına alınabilir.
👉 Bu belirtileri sık yaşıyorsan, Evital beslenme danışmanlığı ile kendine özel bir yol haritası oluşturabilirsin.
Kaynakça
- American Diabetes Association. (2022). Insulin Resistance and Prediabetes.
- Matthews, D. R., et al. (1985). Diabetologia. DOI: 10.1007/BF00280883
- National Institutes of Health. (2020). Lactose Intolerance: Health Information.
- Misselwitz, B. et al. (2013). Best Practice & Research Clinical Gastroenterology. DOI: 10.1016/j.bpg.2013.04.009
- Fasano, A. et al. (2015). Nutrients. DOI: 10.3390/nu7042076
- Harvard Health Publishing. (2021). What is gluten sensitivity?
- Chalasani, N. et al. (2018). Hepatology. DOI: 10.1002/hep.29367
- Mayo Clinic. (2023). NAFLD Overview.
- Cruz-Jentoft, A. J. et al. (2019). Age and Ageing. DOI: 10.1093/ageing/afy169
- Liao, C. D. et al. (2022). J Cachexia Sarcopenia Muscle. DOI: 10.1002/jcsm.12898
